Riềng ấm là cây dược liệu quý thuộc họ Gừng (Zingiberaceae), chứa nhiều hợp chất sinh học như kavalactone, acid chlorogenic, ferulic, quercetin và tinh dầu. Các chuyên gia đã chứng minh cây có hoạt tính chống oxy hóa, hạ huyết áp, điều hòa lipid máu, phòng ngừa tim mạch, và ức chế tế bào ung thư. Tuy nhiên, tỷ lệ nảy mầm tự nhiên của hạt rất thấp (~10%) và chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu tại Việt Nam. Vì vậy, nhóm thực hiện gồm các nhà nghiên cứu đến từ Viện Phát triển khoa học và công nghệ vùng – Viện Ứng dụng công nghệ đã triển khai đề tài nhằm xây dựng cơ sở khoa học cho việc nhân giống và phát triển cây Riềng ấm ở giai đoạn vườn ươm.
Nguyên vật liệu sử dụng cho nghiên cứu là hạt Riềng ấm thu từ cây mẹ khỏe mạnh tại Vĩnh Phúc (nguồn gốc giống từ Nhật Bản). Hạt chắc, đồng đều được tách từ quả chín đỏ, phơi khô. Chất kích thích sinh trưởng sử dụng là GA3 (Gibberellin A3) nhập khẩu từ Nhật Bản.
Các nhà khoa học đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
• Xác định đặc điểm hình thái và chất lượng hạt bằng Panme Mitutoyo, cân phân tích độ chính xác 10⁻⁴ g.
• Ảnh hưởng của nhiệt độ xử lý hạt: Hạt được ngâm ở các mức 30°C, 40°C, 50°C, 60°C và đối chứng nhiệt độ phòng, thời gian ngâm 8 giờ.
• Ảnh hưởng của GA3: Hạt ngâm ở 40°C với GA3 nồng độ 5, 10, 20, 30 ppm và đối chứng (không GA3).
• Theo dõi sinh trưởng cây con: Hạt nảy mầm được gieo trên giá thể 80% đất phù sa + 20% phân hữu cơ vi sinh, theo dõi trong 45 ngày.
Các kết quả sau nghiên cứu đã thu được như sau:
Quả Riềng ấm hình gần tròn, đường kính 1,35–2,15 cm, mỗi quả chứa 25–40 hạt, khối lượng trung bình hạt 0,038 g.
Nhiệt độ xử lý có ảnh hưởng rõ rệt đến tỷ lệ nảy mầm. Nhiệt độ tối ưu là 40°C với tỷ lệ nảy mầm đạt 68%, cao hơn hẳn so với đối chứng (27%).
Bổ sung GA3 ở nồng độ 10 ppm cho tỷ lệ nảy mầm cao nhất (88%), tăng 21% so với chỉ xử lý nhiệt độ 40°C mà không dùng GA3.
Cây con đạt tỷ lệ sống 90–93%, chiều cao 7,6–8,1 cm, có 3 lá khỏe mạnh sau 45 ngày. Điều này cho thấy phương pháp xử lý hạt và giá thể gieo ươm do nhóm nghiên cứu đề xuất đảm bảo khả năng nhân giống hiệu quả.
Nghiên cứu đã xác định được quy trình xử lý hạt Riềng ấm bằng ngâm ở 40°C trong 8 giờ, kết hợp bổ sung GA3 10 ppm, giúp nâng tỷ lệ nảy mầm lên 88%. Giá thể 80% đất phù sa sông Hồng + 20% phân hữu cơ vi sinh đảm bảo cây con phát triển tốt và đạt tiêu chuẩn xuất bầu. Kết quả này có thể ứng dụng vào sản xuất giống Riềng ấm quy mô lớn, góp phần bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu quý tại Việt Nam.
Theo Tạp Chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam