Ngải đen (Kaempferia parviflora), loài cây thuộc họ Gừng (Zingiberaceae), từ lâu đã được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền tại nhiều quốc gia Đông Nam Á. Nhiều nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng các hợp chất trong củ ngải đen có tác dụng tăng cường sức khỏe, chống viêm, hỗ trợ tiêu hóa, kháng khuẩn và được ví như “nhân sâm Thái Lan” nhờ khả năng bồi bổ sinh lực. Ở Việt Nam, cây mới chỉ được tìm thấy rải rác trong rừng tự nhiên ở Nghệ An, Thanh Hóa và Sơn La, số lượng ít ỏi, chưa được phát triển thành vùng nguyên liệu tập trung.
Nhằm khai thác tiềm năng của loài cây dược liệu quý này, nhóm nghiên cứu thuộc Viện Phát triển khoa học và công nghệ Vùng (Viện Ứng dụng công nghệ) đã tiến hành thí nghiệm tại huyện Bá Thước (Thanh Hóa). Các thí nghiệm được thiết kế để đánh giá ảnh hưởng của thời vụ, mật độ trồng và liều lượng phân bón đến khả năng sinh trưởng và năng suất của Ngải đen.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, thời vụ trồng có ảnh hưởng rõ rệt đến năng suất. Vụ Xuân, đặc biệt là thời điểm trồng vào tháng 4, được xác định là thời vụ thích hợp nhất. Cây trồng vào thời gian này phát triển mạnh, chiều cao trung bình gần 58 cm, số nhánh nhiều hơn, củ to và đều, cho năng suất thực thu trên 8 tấn/ha – gần gấp đôi so với trồng vào vụ Thu Đông.
Về mật độ trồng, khoảng cách 30 x 30 cm được đánh giá là hợp lý nhất. Ở mật độ này, cây vừa có không gian sinh trưởng, vừa cho năng suất cao. Theo dõi thực tế cho thấy, năng suất đạt tới 82,8 tạ/ha, vượt trội so với mật độ quá dày (20 x 20 cm) hoặc quá thưa (40 x 40 cm).
Phân bón cũng là yếu tố quyết định. Công thức bón nền 15 tấn phân chuồng/ha kết hợp với 90 N + 60 P₂O₅ + 120 K₂O (kg/ha) được xác định là tối ưu. Cây trồng theo công thức này sinh trưởng khỏe, củ phát triển đồng đều, năng suất cao và mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt so với các công thức khác.
Thành công của nghiên cứu này không chỉ giải quyết bài toán khan hiếm nguồn nguyên liệu, mà còn góp phần tạo sinh kế bền vững cho người dân miền núi Thanh Hóa – nơi có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp cho cây Ngải đen phát triển. Xa hơn, Ngải đen hứa hẹn sẽ trở thành một trong những cây dược liệu chủ lực của Việt Nam, đáp ứng nhu cầu trong nước và mở rộng cơ hội xuất khẩu trong tương lai.