Câu đằng (Uncaria macrophylla), một loài dây leo dược liệu thuộc họ Cà phê (Rubiaceae), từ lâu đã được biết đến trong y học cổ truyền với nhiều công dụng như an thần, hạ huyết áp, hỗ trợ điều trị các bệnh về thần kinh và tim mạch. Tuy nhiên, trước nhu cầu ngày càng tăng, loài cây này đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt do khai thác quá mức ngoài tự nhiên và khả năng tái sinh kém.
Trước thực trạng đó, nhóm các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật giâm hom để nhân giống cây Câu đằng tại huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa – một trong những địa phương có điều kiện tự nhiên phù hợp cho cây dược liệu phát triển.
Giải pháp từ giâm hom: hiệu quả cao, dễ áp dụng
Kết quả nghiên cứu cho thấy, loại hom “bánh tẻ” – tức là hom không quá non, cũng không quá già – mang lại hiệu quả nhân giống tốt nhất. Khi sử dụng chất kích thích sinh trưởng IBA ở nồng độ 2,0%, tỷ lệ bật chồi của hom đạt tới 86,6% và tỷ lệ ra rễ hơn 63%, cao hơn rõ rệt so với các nồng độ khác.
Không chỉ vậy, giá thể phối trộn đóng vai trò quan trọng. Công thức phối trộn gồm 40% đất rừng + 30% cát sông + 20% xơ dừa + 10% phân chuồng hoai được đánh giá là tối ưu, giúp cây con phát triển khỏe mạnh, tỷ lệ cây đủ tiêu chuẩn xuất vườn đạt hơn 61%. Sau 120 ngày giâm hom, cây con có chiều dài chồi trung bình gần 29 cm, số rễ đạt 8–9 rễ/cây, thể hiện khả năng sinh trưởng ổn định.
“Nghiên cứu này chứng minh rằng giâm hom kết hợp với sử dụng chất điều hòa sinh trưởng và giá thể thích hợp là phương pháp hiệu quả để nhân giống Câu đằng. Đây là giải pháp quan trọng để bảo tồn và phát triển loài dược liệu quý hiếm này,” đại diện nhóm nghiên cứu chia sẻ.
Ý nghĩa đối với bảo tồn và phát triển kinh tế
Thành công của nghiên cứu mở ra hướng đi mới trong việc chủ động nguồn giống Câu đằng, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào khai thác tự nhiên. Nhờ đó, áp lực lên quần thể cây trong rừng sẽ giảm đi đáng kể, góp phần bảo tồn nguồn gen quý.
Bên cạnh ý nghĩa về bảo tồn, việc nhân giống thành công còn tạo cơ sở để hình thành các vùng nguyên liệu Câu đằng tập trung tại các huyện miền núi Thanh Hóa cũng như nhiều tỉnh khác. Điều này không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu dược liệu ngày càng lớn trong nước, mà còn hướng tới xuất khẩu dược liệu – một lĩnh vực tiềm năng của Việt Nam trong thời gian tới.
Các chuyên gia nhận định, nếu công nghệ nhân giống này được ứng dụng rộng rãi, cây Câu đằng sẽ vừa được bảo tồn bền vững, vừa trở thành cây trồng có giá trị kinh tế cao, góp phần cải thiện thu nhập cho người dân miền núi – nơi có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp cho cây phát triển.