IPHM – Hướng đi bền vững trong canh tác lúa

Việc áp dụng mô hình Quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM) trong canh tác lúa đang mang lại hiệu quả thiết thực tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Không chỉ giúp nông dân tiết giảm chi phí đầu tư, IPHM còn góp phần nâng cao năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm, bảo vệ sức khỏe người dân và môi trường đồng ruộng.

Thay đổi từ nhận thức đến hành động

Tại thôn Thạnh Hội, xã Sơn Hà (huyện Sơn Hòa), ông Hồ Trước – một nông dân có nhiều năm kinh nghiệm trong nghề trồng lúa – vừa hoàn thành khóa huấn luyện IPHM do Trạm Trồng trọt và Chăn nuôi huyện tổ chức. Theo ông Trước, khóa học không chỉ giúp nông dân tiếp cận những kiến thức mới về quản lý dịch hại, dinh dưỡng và môi trường, mà còn được hướng dẫn thực hành cụ thể trên đồng ruộng suốt cả vụ sản xuất.

“Trước đây, chúng tôi thường sạ dày, sử dụng nhiều phân hóa học và thuốc trừ sâu, nghĩ rằng như vậy mới bảo đảm năng suất. Tuy nhiên, qua lớp tập huấn, tôi mới thấy mình có thể giảm mật độ gieo sạ xuống chỉ còn 6–7 kg/sào, tức giảm 4–5 kg/sào so với trước, cây vẫn khỏe, đẻ nhánh tốt và ít sâu bệnh hơn,” ông Trước cho biết.

Ngoài việc giảm giống, nông dân còn được khuyến khích sử dụng phân hữu cơ để cải tạo đất, tăng khả năng chống chịu cho cây lúa. Ông Trước dự kiến sẽ áp dụng toàn bộ quy trình IPHM trong vụ hè thu sắp tới trên ruộng của gia đình. Ông cho rằng đây là hướng đi đúng đắn, vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo vệ sức khỏe cho người sản xuất lẫn người tiêu dùng.

Hiệu quả rõ rệt từ mô hình IPHM

Theo ông La Hoàng Lực – Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Hà – toàn xã hiện có khoảng 125 ha đất trồng lúa. Trong nhiều năm qua, chính quyền địa phương đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức nhiều lớp tập huấn về kỹ thuật sản xuất lúa. Tuy nhiên, lớp học IPHM vừa qua là một trong những chương trình có hiệu quả rõ rệt và lan tỏa mạnh mẽ nhất.

“Sau lớp học, bà con không chỉ tiếp thu được kiến thức mà còn áp dụng ngay vào thực tế. Việc thay đổi kỹ thuật giúp giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất, đồng thời giảm thiểu sử dụng thuốc BVTV, từ đó cải thiện môi trường sinh thái,” ông Lực nhận định.

Tại huyện Phú Hòa, mô hình IPHM cũng đang được triển khai rộng rãi. Lớp huấn luyện cho 30 nông dân tại thị trấn Phú Hòa mới đây đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Ông Võ Hữu Thời – Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp thị trấn – cho biết ruộng học tập áp dụng IPHM sinh trưởng tốt, ít bị sâu bệnh, đổ ngã, trong khi chi phí đầu vào lại giảm rõ rệt.

“Chúng tôi thấy rõ việc giảm mật độ gieo sạ không ảnh hưởng đến năng suất, mà còn tiết kiệm được giống và phân bón. Đặc biệt, do ít sử dụng thuốc BVTV nên sức khỏe nông dân được đảm bảo hơn, đồng thời cũng tạo ra sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng,” ông Thời chia sẻ.

Lợi nhuận tăng thêm hàng triệu đồng mỗi hecta

Theo bà Nguyễn Thị Kim Hồng – Phó Trưởng phòng Trồng trọt và Chăn nuôi (Chi cục Trồng trọt và Chăn nuôi tỉnh Phú Yên) – trong vụ đông xuân 2024–2025, đơn vị đã phối hợp tổ chức 14 lớp huấn luyện IPHM cho hơn 400 nông dân trên địa bàn toàn tỉnh. Các lớp học được thiết kế theo mô hình “cầm tay chỉ việc”, giúp người dân dễ tiếp thu và áp dụng thực tế.

“Kết quả cho thấy ruộng mô hình IPHM có chi phí đầu tư thấp hơn đáng kể nhờ giảm lượng giống, phân bón và thuốc BVTV. Nhờ áp dụng kỹ thuật chăm sóc phù hợp, năng suất ruộng học tập lại cao hơn ruộng sản xuất theo tập quán truyền thống. Bình quân mỗi hecta ruộng IPHM cho lợi nhuận tăng thêm hơn 5,6 triệu đồng,” bà Hồng cho biết.

Đáng chú ý, tại xã An Thạch (huyện Tuy An), một số ruộng mô hình IPHM có mức lợi nhuận cao hơn gần 9,5 triệu đồng/ha so với ruộng đối chứng. Đây là minh chứng rõ rệt cho hiệu quả kinh tế mà mô hình IPHM mang lại.

Không chỉ dừng lại ở lợi ích trước mắt, IPHM còn giúp bảo vệ hệ sinh thái đồng ruộng bằng cách hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc hóa học. Nhờ đó, các loài thiên địch có điều kiện phát triển trở lại, hỗ trợ kiểm soát sâu bệnh một cách tự nhiên và bền vững.

Hướng đến sản xuất nông nghiệp bền vững

Ngoài các lợi ích về kinh tế và môi trường, IPHM còn giúp nâng cao nhận thức cộng đồng trong việc bảo vệ sức khỏe và gìn giữ môi trường sống. Tại các lớp huấn luyện, nông dân được hướng dẫn cách thu gom, xử lý bao bì thuốc BVTV đúng quy định, tránh tình trạng vứt bừa bãi ra kênh mương, đồng ruộng như trước đây.

Ông Võ Hữu Thời kiến nghị, trong thời gian tới, các cơ quan chức năng nên tiếp tục mở rộng quy mô các lớp huấn luyện IPHM, đồng thời có chính sách hỗ trợ kỹ thuật và vật tư đầu vào để khuyến khích nông dân chuyển đổi sang phương pháp sản xuất bền vững này.

“IPHM không chỉ là kỹ thuật canh tác, mà còn là một tư duy mới trong sản xuất nông nghiệp: tiết kiệm, hiệu quả và an toàn. Khi bà con đã nhận ra lợi ích thực sự, họ sẽ sẵn sàng thay đổi,” ông Thời nhấn mạnh.

Việc nhân rộng mô hình IPHM là hướng đi phù hợp trong bối cảnh ngành nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mình theo hướng sinh thái, hiện đại và an toàn thực phẩm. Với sự đồng hành của cơ quan chuyên môn và sự chủ động của nông dân, IPHM hứa hẹn sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả trong các vụ mùa tới.

Theo Nông nghiệp và Môi trường