Như một nét gạch nối đưa những giá trị truyền thống hòa quyện cùng hơi thở của thời đại, những năm qua, Hợp tác xã (HTX) Sinh Dược đã có nhiều bước tiến đáng ghi nhận trong việc khai thác tài nguyên bản địa, “hồi sinh” vùng dược liệu cổ tại Ninh Bình và phát triển các dòng sản phẩm mang đậm dấu ấn Cố đô.
Phát huy giá trị bản địa qua mô hình kinh tế tập thể
HTX Sinh Dược tọa lạc dưới chân núi Bái Đính (xóm 4, xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình), được thành lập vào tháng 9/2014, khởi đầu là tổ hợp tác nghiên cứu và sản xuất dược liệu địa phương. Đây là một trong những mô hình kinh tế tập thể tiêu biểu của Ninh Bình nói riêng và cả nước nói chung, vận hành theo hướng đa ngành, tích hợp sản xuất khép kín với dịch vụ du lịch trải nghiệm.
Ngoài những thương hiệu nổi bật như Bồ Đề Tây Phương hay Bồ Đề Vạn Hạnh – chuyên về sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ xương lá bồ đề, HTX còn triển khai mô hình du lịch homestay, dịch vụ ngâm tắm thảo dược,… Tuy nhiên, cốt lõi vẫn là các sản phẩm dược liệu thiên nhiên – lĩnh vực đã làm nên bản sắc và giá trị bền vững của HTX từ những ngày đầu thành lập.
Một thập kỷ “hồi sinh” vùng dược liệu cổ
Theo ghi chép dân gian, vào thời nhà Lý, Thiền sư – Danh y Nguyễn Minh Không đã tìm ra vùng đất Sinh Dược dưới chân núi Bái Đính trong hành trình tìm thuốc chữa bệnh cho vua Lý Thần Tông. Nơi đây được cho là hội tụ nhiều loại thảo dược quý. Sau khi chữa khỏi bệnh, ông đã quay lại truyền dạy các bài thuốc cho dân địa phương. Tuy nhiên, theo thời gian, những công thức cổ truyền này dần bị thất truyền, để lại nhiều dị bản trong dân gian.
Trong bối cảnh nghề trồng dược liệu không còn giữ được vị thế và người dân chủ yếu sơ chế thảo dược dưới dạng khô với giá trị kinh tế thấp, HTX Sinh Dược ra đời với sứ mệnh phục dựng, kế thừa và phát huy những tinh hoa truyền thống của vùng đất giàu di sản. Tên gọi “Sinh Dược” được giữ nguyên, như một sự tri ân và khẳng định vai trò là nơi “cây thuốc sinh sống”.
Sự phát triển của HTX cũng gắn liền với xu hướng tiêu dùng xanh trên toàn cầu. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm hữu cơ, nguồn gốc thiên nhiên, an toàn sức khỏe và thân thiện với môi trường.
HTX Sinh Dược góp phần tận dụng thế mạnh y dược dân gian để thúc đẩy kinh tế nông nghiệp địa phương. Đơn vị từng được hỗ trợ phát triển mô hình thông qua hai chương trình khuyến nông cấp tỉnh và quốc gia, với tổng kinh phí khoảng 15.000 USD (tính đến năm 2017).
Từ một nhóm khởi đầu chỉ 7 thành viên, đến nay HTX đã phát triển lên 31 thành viên, tạo việc làm cho hơn 50 lao động tại địa phương. Cơ sở vật chất cũng ngày càng mở rộng, với nhiều điểm sản xuất và phân phối trên cả nước.
Khoảng 50% nhân sự hiện tại là phụ nữ – phần lớn từng làm nông nghiệp với thu nhập bấp bênh. Nhờ tham gia HTX, người lao động địa phương có việc làm ổn định, thu nhập trung bình từ 5–10 triệu đồng/tháng, góp phần cải thiện rõ rệt chất lượng cuộc sống.
Tự chủ đầu vào – kiểm soát chất lượng đầu ra
Trong bối cảnh y học hiện đại phát triển mạnh mẽ, việc duy trì và phát triển phương pháp chữa bệnh từ dược liệu truyền thống tại xã Gia Sinh là một nỗ lực đáng ghi nhận. HTX hiện vận hành một nhà máy với ba phân xưởng trên diện tích 4.000m² tại xã Gia Sinh và hai cánh đồng mẫu rộng khoảng 7ha để trồng dược liệu.
Bên cạnh đó, HTX có hệ thống kho hàng tại Hà Nội và TP. HCM, nhằm quản lý hàng hóa và phục vụ phân phối. Mục tiêu của đơn vị là đảm bảo tất cả sản phẩm đều có thành phần từ thảo dược thiên nhiên, lành tính và an toàn cho người dùng.
Một số sản phẩm tiêu biểu như xà bông, muối tắm, muối ngâm chân, dầu gội, kem đánh răng, nước giặt, cao xoa bóp, tinh dầu… được chiết xuất từ hơn 30 loại thảo dược như mướp đắng, bạc hà, bồ kết, sả chanh, húng quế, chùm ngây, tía tô, kim ngân, tầm bóp,…
HTX tổ chức vùng trồng nguyên liệu tại địa phương, đồng thời hợp tác với nhiều vùng trồng khác để đảm bảo nguồn cung và kiểm soát chất lượng. Ví dụ, tinh dầu tràm được chiết xuất tại huyện Cam Lộ (Quảng Trị); phôi dầu dừa, dầu cọ nhập khẩu từ Malaysia; liên kết trồng và khai thác tại Duy Tiên (Hà Nam), Sa Pa (Lào Cai),…
Ước tính mỗi năm, HTX tiêu thụ khoảng 10.000 tấn thảo dược. Nguyên liệu được kiểm tra kỹ lưỡng, định kỳ gửi kiểm định chất lượng. Dù đã đưa nhiều máy móc hiện đại vào sản xuất (máy cắt xà bông, máy sấy, máy sao, máy phối trộn,…), hoạt động vẫn được giám sát nghiêm ngặt bởi công nhân tại xưởng.
Biến khó khăn thành cơ hội phát triển
Trong giai đoạn cao điểm của đại dịch Covid-19, khi nhiều địa phương thực hiện giãn cách xã hội, HTX Sinh Dược vẫn chủ yếu phân phối sản phẩm qua phương thức truyền thống nên ít bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, đơn vị cũng nhanh chóng chuyển mình, tận dụng cơ hội đẩy mạnh hoạt động trên nền tảng số.
Nhận thấy xu hướng thương mại điện tử phát triển mạnh, HTX đẩy mạnh truyền thông qua TikTok, Facebook và các nền tảng mạng xã hội. Các nội dung chủ yếu xoay quanh hoạt động sản xuất hàng ngày, cuộc sống của người lao động… đã giúp thương hiệu Sinh Dược đến gần hơn với công chúng. Một số video đạt hàng triệu lượt xem, tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực.
Cùng với xu hướng tiêu dùng tăng cao với các sản phẩm thiên nhiên và nhu cầu sát khuẩn tăng trong dịch bệnh, HTX đã ghi nhận mức tăng trưởng đột phá. Đơn cử, một video giới thiệu xà bông mướp đắng từng giúp chốt 10.000 đơn hàng chỉ trong một ngày.
Hiện nay, doanh thu trung bình hàng năm đạt từ 7–10 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế gần 300 triệu đồng. Mạng lưới phân phối ngày càng mở rộng, gồm các kênh online như website, fanpage, TikTok Shop, mini app trên Zalo, cùng các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, Tiki,… Ngoài ra, sản phẩm còn hiện diện tại nhiều điểm bán ở Ninh Bình, Hà Nội, TP. HCM và Hải Phòng.
Định hướng phát triển bền vững
Trong thời gian tới, HTX Sinh Dược đặt mục tiêu mở rộng mạng lưới phân phối, liên kết sâu rộng hơn với các đại lý và đối tác trong và ngoài nước. Đơn vị cũng bày tỏ mong muốn nhận được thêm hỗ trợ từ các cấp chính quyền và Liên minh HTX về truyền thông và xúc tiến thương mại, nhằm đưa sản phẩm vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.
Theo VnBusiness