Từ bỏ công việc ổn định ở thủ đô, Nguyễn Lê Ngọc Linh – cô gái 9x quê Thanh Hóa – quyết định trở về vùng đất đồi cằn xã Hóa Quỳ (huyện Như Xuân, Thanh Hóa) để xây dựng một mô hình nông nghiệp bền vững. Từ 3 ha đất “ba không” – không điện, không nước, không sóng điện thoại – chị đã gây dựng nên HTX Vườn Rừng Bản Thổ, với những sản phẩm mật ong lên men độc đáo, vừa tốt cho sức khỏe, vừa góp phần giữ rừng và phát triển sinh kế cho người dân địa phương.
Bỏ phố về rừng, trồng cây giữa đồi cằn
Tốt nghiệp Học viện Báo chí và Tuyên truyền, từng công tác tại một đơn vị thuộc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, chị Nguyễn Lê Ngọc Linh đã có một cuộc sống ổn định nơi đô thị. Nhưng sâu thẳm trong chị là mong muốn trở về quê hương, khôi phục rừng, tạo ra mô hình kinh tế gắn với bảo tồn và sức khỏe con người.
Năm 2019, chị cùng chồng dành dụm được hơn 900 triệu đồng để bắt đầu dự án “vườn rừng”. Từ mảnh đất đồi bạc màu của gia đình, chị bắt tay vào phủ xanh bằng cây bản địa, kết hợp xen kẽ dược liệu và cây ăn quả. Phương pháp canh tác theo hướng thuận tự nhiên, không hóa chất, ưu tiên phục hồi thổ nhưỡng và cân bằng hệ sinh thái.
“Làm nông nghiệp sạch là hành trình dài hơi, không thể đốt cháy giai đoạn. Nhưng nếu kiên trì, thiên nhiên sẽ trả lại cả một hệ sinh thái lành mạnh, bền vững.” – chị Linh chia sẻ.
Từ mật ong nguyên chất đến mật ong lên men
Trong quá trình nuôi ong, chị nhận ra rằng việc bán mật ong nguyên chất dễ bị cạnh tranh và khó tạo giá trị khác biệt. Từ đó, chị bắt đầu hành trình nghiên cứu mật ong lên men – một phương pháp truyền thống của châu Âu nhưng vẫn còn mới mẻ tại Việt Nam.
Không có công thức sẵn, không tài liệu tiếng Việt hướng dẫn bài bản, chị Linh tự học qua sách, tài liệu quốc tế, trao đổi với chuyên gia vi sinh, tự thử nghiệm hàng trăm mẻ mật với các tỉ lệ lên men khác nhau. Những thất bại ban đầu – như mật bị sủi bọt, hỏng men – không khiến chị bỏ cuộc. Dần dần, công thức lên men tự nhiên được hoàn thiện.
Để tăng giá trị, chị kết hợp mật ong với các loại dược liệu bản địa như gừng rừng, tỏi tía, nghệ đỏ, lá ngải cứu, bạc hà, chùm ngây… tạo nên các dòng sản phẩm vừa giàu lợi khuẩn, enzyme, acid hữu cơ, vừa mang đặc trưng vùng miền.
“Mỗi sản phẩm của chúng tôi là kết tinh giữa kiến thức khoa học, nguồn nguyên liệu địa phương và triết lý sống thuận tự nhiên.” – chị Linh nói.
HTX Vườn Rừng Bản Thổ – từ giấc mơ cá nhân đến mô hình cộng đồng
Từ một hộ cá thể, chị Ngọc Linh thành lập Hợp tác xã Vườn Rừng Bản Thổ với 21 thành viên, đa phần là người dân địa phương. HTX liên kết cùng người dân nuôi ong, trồng dược liệu, cung cấp nguyên liệu thô cho nhà máy lên men tại chỗ.
Đến nay, HTX đã phát triển hơn 10 dòng sản phẩm mật ong lên men, được chứng nhận OCOP 3 sao của tỉnh Thanh Hóa. Sản phẩm có tem truy xuất nguồn gốc, đầy đủ giấy kiểm nghiệm, bao bì đẹp mắt và đặc biệt là có câu chuyện gắn với vùng đất và con người bản địa.
Mỗi năm, HTX tạo việc làm thường xuyên cho 4–6 lao động chính, cùng hàng chục lao động thời vụ là phụ nữ và thanh niên địa phương. Mức thu nhập dao động từ 4–8 triệu đồng/tháng. Một số thời điểm cao điểm, doanh thu đạt tới 300 triệu đồng/tháng.
“Trước đây, người dân vào rừng chủ yếu để chặt gỗ. Giờ đây họ biết trồng cây, nuôi ong, thu hái dược liệu, bảo vệ rừng mà vẫn có thu nhập.” – chị Linh chia sẻ.
Nông nghiệp xanh – con đường dài nhưng bền vững
Triết lý sản xuất của HTX Vườn Rừng Bản Thổ không dừng lại ở lợi nhuận. Mục tiêu của chị Linh là tạo ra mô hình nông nghiệp cộng sinh: nơi con người và thiên nhiên cùng phát triển.
Chị đặc biệt chú trọng việc sử dụng giống cây bản địa như mắc khén, lá ngải, chùm ngây… nhằm vừa tiết kiệm chi phí, vừa giữ gìn nguồn gen quý. Mọi khâu sản xuất đều tuân thủ nguyên tắc không sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học hay chất bảo quản.
Thành công của chị Linh không chỉ được ghi nhận qua doanh thu hay giải thưởng. Năm 2022, chị là một trong 32 thanh niên toàn quốc nhận Giải thưởng “Lương Định Của” – dành cho những nhà nông trẻ xuất sắc có đóng góp cho phát triển nông thôn.
Hướng tới phát triển du lịch sinh thái cộng đồng
Không dừng lại ở sản xuất, HTX Vườn Rừng Bản Thổ đang từng bước phát triển thành mô hình “trải nghiệm xanh” – nơi du khách có thể thăm quan vườn rừng, tìm hiểu về mật ong lên men, học cách trồng dược liệu và sinh hoạt cùng cộng đồng người Thổ địa phương.
Kế hoạch dài hạn của chị Linh là nhân rộng mô hình “vườn rừng bản địa” ra các xã lân cận, xây dựng chuỗi giá trị từ nguyên liệu – sản phẩm – trải nghiệm du lịch, đồng thời gìn giữ những tri thức bản địa đang dần mai một.
Từ một người làm báo đến người gây rừng, từ một người khởi nghiệp đơn lẻ đến người lan tỏa mô hình kinh tế cộng đồng, Nguyễn Lê Ngọc Linh đã chứng minh rằng: để làm nông nghiệp sạch bền vững, cần kiến thức, đam mê và cả một trái tim gắn bó với đất đai, rừng núi và con người quê hương.